Το άρθρο προέκυψε από την έρευνα που διεξήγαν οι μαθητές του τμήματος υποκριτικής ερασιτεχνικού θεάτρου, στα πλαίσια της προετοιμασίας της μικρού μήκους ταινίας “Κλειδωμένες πατρίδες”: Δέσποινα Αμπεριάδου, Μαριλένα Γιαννακίτσα, Ανδρέας Δημητρέλης, Δανάη Κωνσταντέλλου, Πάνος Λασπάς, Γιώτα Σταυράκου, Νατάσα Στραβοράβδη. Επιμέλεια άρθρου: Μαριλένα Γιαννακίτσα.

   

Ως ερασιτέχνες ηθοποιοί, αλλά ηθοποιοί, η κοινωνία είναι κάτι που μας αφορά, μας επηρεάζει, έχουμε χρέος να την ακούμε, και μέσα από την τέχνη μας να απαντάμε ,με τον δικό μας τρόπο στα ερωτήματά της.

Στα πλαίσια της προετοιμασίας μας λοιπόν για την ταινία,  γεννήθηκε η ανάγκη να ερευνήσουμε το θέμα «προσφυγικό στην Ελλάδα». Να ρίξουμε έστω και κάποιες αχτίδες φωτός στην μαζική άγνοια και ημιμάθεια που πλαισιώνει αυτό το τόσο επίπονο θέμα. Στο άρθρο που διαβάζετε, παραθέτουμε αυτά που ανακαλύψαμε μέσα από αυτή την έρευνα.

 

Πότε ένας άνθρωπος θεωρείται πρόσφυγας;

Πρόσφυγας θεωρείται ο άνθρωπος που αναγκάζεται να εγκαταλείψει τη χώρα του διασχίζοντας διεθνή σύνορα λόγω πολέμου, συγκρούσεων , διώξεων, παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων ακόμα και εξαιτίας της έλλειψης τροφής και φαρμάκων,

Είναι συνηθισμένοι άνθρωποι που ζουν σε ασυνήθιστες, μη φυσιολογικές συνθήκες. Δεν έχουν άλλη επιλογή από το να εγκαταλείψουν τη χώρα τους και να αναζητήσουν ασφάλεια σε κάποια άλλη χώρα.ΟΚ1 Αυτό σημαίνει ότι αφήνουν τα πάντα πίσω τους και έρχονται αντιμέτωποι με τις πιο δύσκολες αποφάσεις που πρέπει να πάρουν.

Ο δρόμος για την ασφάλεια είναι μακρύς και με κινδύνους. Συνήθως φεύγουν μόνο με τα ρούχα που φορούν αφήνοντας πίσω τη ζωή τους, τα σπίτια τους, πολλές φορές τις οικογένειες τους, κουβαλώντας όμως πολλά ψυχικά τραύματα.

Η διεθνής νομοθεσία προστατεύει τους πρόσφυγες. Οι χώρες υποδοχής έχουν υποχρέωση να παρέχουν ασφαλή διαμονή, σωματική ασφάλεια και να δίνουν τη βασική ανθρωπιστική βοήθεια που δικαιούται κάθε πρόσφυγας. Οι χώρες υποδοχής έχουν νομική υποχρέωση να επιτρέπουν στους πρόσφυγες να ζητήσουν προστασία.

Οι πρόσφυγες έχουν δικαίωμα στην ελεύθερη σκέψη, στην ελεύθερη έκφραση, στην ελεύθερη μετακίνηση, στην εργασία, στην εκπαίδευση , δικαίωμα να έχουν πρόσβαση στις δομές υγείας. Μπορούν να εργαστούν, να πάνε σχολείο , να μάθουν την γλώσσα της χώρας ακόμα και να πάρουν την ιθαγένεια( με μία χρονοβόρα και αυστηρή διαδικασία).

Απαγορεύονται τα βασανιστήρια και ο σωματικός εξευτελισμός. Όπως ισχύει για κάθε άνθρωπο.

Ένας άνθρωπος παύει να θεωρείται πρόσφυγας μόνο αν γυρίσει στη χώρα του ή αν ενταχθεί με επιτυχία στη χώρα υποδοχής του και καταφέρει να χτίσει τη ζωή του από την αρχή.

 

 

Από πού και γιατί έρχονται οι πρόσφυγες στη χώρα μας. Γιατί επιλέγουν τη χώρα μας.

Όσον αφορά τη δεύτερη φάση του προσφυγικού-μεταναστευτικού κύματος στη χώρα μας ( από το 2015 και μετά), η πλειοψηφία των προσφύγων είναι από τη Συρία, λόγω του εμφυλίου πολέμου που μαστίζει τη χώρα. Η είσοδός τους στη χώρα γίνεται από τα παράλια της Τουρκίας. 

Άλλες χώρες από τις οποίες προέρχονται οι πρόσφυγες είναι:

Αφγανιστάν : η χώρα βρίσκεται σε πολιτική αστάθεια και σε διαδοχικές πολεμικές συγκρούσεις από το 1970. Πολλές γεωγραφικές περιοχές ελέγχονται από τους Ταλιμπάν στους οποίους ασκεί μεγάλη επιρροή η Αλ Κάιντα

Ιράκ: Βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση από το 2003.

Σομαλία: Μϊα από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου με πλήρη απουσία κράτους δικαίου. Τα εδάφη της ελέγχονται από παραστρατιωτικές, βίαιες ομάδες

Ερυθραία: Χώρα στην οποία η στρατιωτική θητεία είναι απεριόριστη και υποχρεωτική με εκτεταμένες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η χώρα μας αποτελεί σταθμό μεταναστών και προσφύγων λόγω της γεωγραφικής της θέσης, με χερσαία και θαλάσσια σύνορα που την καθιστούν σταυροδρόμι τριών ηπείρων. Επίσης είναι η πιο εύκολα προσβάσιμη χώρα από την εμπόλεμη ζώνη της Μέσης Ανατολής. Η γεωγραφία μας λοιπόν, σε συνδυασμό με την εκβιαστική πολιτική της Τουρκίας ενθαρρύνουν την είσοδο προσφύγων από το 2015.

Πώς ήρθαν οι πρόσφυγες από τη Συρία  στη χώρα μας;

Οι Σύριοι πρόσφυγες έρχονται κυρίως από την πόλη Ιντλίμπ της Συρίας. Από εκεί ξεκινούν ένα οδοιπορικό μέχρι τη Σμύρνη της Τουρκίας. Το κέντρο διακίνησης βρίσκεται στο Μπασμανέ, κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης. Εκεί οι πρόσφυγες χωρίζονται σε ομάδες των 50 ατόμων και μένουν σε σκηνές. Όσοι έχουν την οικονομική δυνατότητα μένουν σε ξενοδοχεία μέχρι τη μεταφορά τους στα ελληνικά χωρικά ύδατα.΄

Η κύρια «βάση» της διακίνησης των προσφύγων βρίσκεται στο Τσεσμέ. Σύμφωνα με δημοσιεύσεις της ειδησεογραφικής ιστοσελίδας “Çeşme haber”, με αποκαλυπτικές φωτογραφίες την περίοδο έναρξης του έντονου προσφυγικού κύματος, οι διακινητές «εργάζονταν» και προετοίμαζαν το ταξίδι του τρόμου για τους ανθρώπους που ήθελαν να έρθουν στην Ελλάδα σε 24ωρη βάση χωρίς καμία επίσημη αρχή να παρεμβαίνει ή να προσπαθεί να εμποδίσει τη δραστηριότητα.

Πηγή: iefimerida.gr – https://www.iefimerida.gr/news/234542/etsi-ginetai-i-metafora-prosfygon-apo-tin-toyrkia-15-ekat-eyro-tin-imera-vgazoyn-oi

Φουσκωτές βάρκες ξεκινούν ανά 15 με 20 λεπτά. Ο διακινητής επιλέγει κάποιον από τους πρόσφυγες να αναλάβει τον ρόλο του πλοηγού. Η «εκπαίδευση» του για τον χειρισμό του «σκάφους» διαρκεί ένα εξαιρετικά σύντομο χρονικό διάστημα….Οι βάρκες τις πιο πολλές φορές στοιβάζονται με αριθμό μεταφερόμενων πολύ μεγαλύτερο από τον προβλεπόμενο…

Οι μνήμες μας από τα ναυάγια και τους ανθρώπους που πνίγηκαν στην προσπάθεια τους να πατήσουν ευρωπαϊκό έδαφος είναι ανεξίτηλες.  Κανείς δεν θα ξεχάσει τα παιδικά κορμάκια που κοιμήθηκαν για πάντα στις θάλασσες και τις ακτές των νησιών μας και της θάλασσάς μας.

Πού μένουν όσοι πρόσφυγες καταφέρουν να έρθουν στην Ελλάδα;

Κατόπιν αποφάσεως της Συνόδου Κορυφής της Ε.Ε το 2016, οι πρόσφυγες που φτάνουν στην Ελλάδα και στην Ιταλία θα μένουν στα hotspot ή αλλιώς  Κέντρα Διαπίστευσης και Υποδοχής Προσφύγων. Τα κέντρα αυτά λειτουργούν με την αρωγή των ευρωπαϊκών αρχών και συγκεκριμένα της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Ασύλου, της Frontex και της Europol. Σύμφωνα με την συγκεκριμένη απόφαση η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνδράμει για την απόκτηση  απαραίτητων τεχνολογικών  και οικονομικών πόρων.

Τα μέρη στα οποία έχουν λειτουργήσει ή λειτουργούν Κέντρα Φιλοξενίας στην Ελλάδα από το 2016 είναι:

Καστελόριζο, Κως, Λέρος, Σάμος , Χίος, Λέσβος, Πειραιάς, Αθήνα: Ελαιώνας-Ελληνικό-Σχιστό, Λαμία, Τέμπη, Σκοτίνα Πιερίας, Διαβατά Θεσσαλονίκης, Καβάλα , Καλαμπάκα, Δεσκάτη Γρεβενών, Κοζάνη, Κλειδί Ημαθίας, Ειδομένη-Πολύκαστρο

Σκοπός των κέντρων αυτών είναι η προσωρινή διαμονή των προσφύγων μέχρι να γίνει η καταγραφή τους και η άμεση παροχή ασύλου σε όσους το δικαιούνται προκειμένου να μετεγκατασταθούν σε άλλες χώρες της Ε.Ε.

Ποιες είναι οι συνθήκες διαβίωσης στα κέντρα φιλοξενίας;

Αυτή την ερώτηση λίγοι τολμούν να την κάνουν και ακόμη λιγότεροι να την απαντήσουν. 

Η απάντηση είναι απλή. Οι συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων στα περισσότερα κέντρα φιλοξενίας είναι απάνθρωπες και προσβάλλουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Και αυτό είναι αδιαμφισβήτητο.

Οι πρόσφυγες διαμένουν είτε σε προκατασκευασμένους οικίσκους διαμονής είτε σε σκηνές. Δεν υπάρχει τρεχούμενο νερό και το ρεύμα κόβεται για πολλές ώρες. Επίσης τις βραδινές ώρες δεν υπάρχει φωτισμός. Στις σκηνές ειδικά, η κατάσταση είναι χειρότερη καθώς συχνά πλημμυρίζουν από τις βροχές.

Όσον αφορά τις συνθήκες υγιεινής, αρκεί να αναφέρουμε ότι οι τουαλέτες είναι κοινόχρηστες και ο αριθμός τους δυσανάλογος με τον αριθμό των ανθρώπων που φιλοξενούνται το οποίο σε συνδυασμό με τις προβληματικές αποχετεύσεις κάνουν την κατάσταση χειρότερη.

Δεν τηρούνται οι βασικοί κανόνες διατροφής, η ποιότητα είναι κακή, η ποσότητα ανεπαρκής με απουσία τροφών από σημαντικές διατροφικές ομάδες όπως γαλακτοκομικά και κόκκινο κρέας. Οι διαμένοντες καλύπτουν τις πιο πολλές φορές με δικά τους έξοδα αυτές τις ελλείψεις, αν έχουν φυσικά τη δυνατότητα. Δεν τους επιτρέπεται να παρασκευάσουν μόνοι τους το φαγητό τους.

Διάφορες ΜΚΟ παρέχουν ένα φάσμα υπηρεσιών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης , αλλά συνήθως υπάρχει ένας στρατιωτικός γιατρός για εκατοντάδες ή χιλιάδες άτομα χωρίς παραϊατρικό προσωπικό.

 Ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα των διαμενόντων σε κέντρα φιλοξενίας είναι η ασφάλειά τους. Ενώ η είσοδος και η έξοδος από τα camp γίνεται κατόπιν ελέγχου, στο εσωτερικό τους η φύλαξη είναι ανεπαρκής.  Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τον κακό φωτισμό δημιουργεί ανασφάλεια ειδικά στις γυναίκες οι οποίες πέφτουν συχνά θύματα σεξουαλικής κακοποίησης. Οι μνήμες από την πρόσφατη σοκαριστική είδηση για την σεξουαλική κακοποίηση του τρίχρονου παιδιού στη Μόρια ν.2 , το Καρά Τεπέ, είναι νωπές.

Η πρόσβαση στη νομική βοήθεια (νομικές πληροφορίες για το άσυλο, ειδικές υπηρεσίες για προστασία γυναικών και παιδιών) παρέχεται σχεδόν αποκλειστικά από ΜΚΟ ενώ η παρουσία της Ύπατης Αρμοστείας είναι συνεχής σε όλα τα κέντρα φιλοξενίας.

Οι συνθήκες διαβίωσης σε συνδυασμό με τα τραύματα που κουβαλούν αυτοί οι άνθρωποι έχει επιβαρύνει πολύ την ψυχολογική τους κατάσταση. Έρευνες έχουν δείξει ότι η απουσία προσωπικού χώρου, η ανασφάλεια , η σωματική και ψυχική ταλαιπωρία έχει οδηγήσει πολλούς νεαρούς και έφηβους πρόσφυγες στην καθημερινή κατανάλωση αλκοόλ και χρήση ναρκωτικών ουσιών. Το πιο θλιβερό και τρομακτικό είναι ότι 1 στους 4 πρόσφυγες που ζουν σε camp σκέφτεται την αυτοκτονία.

Πριν λίγες ημέρες κυκλοφόρησαν στο διαδίκτυο φωτογραφίες από το Καρά Τεπέ, το προσωρινό camp που στήθηκε στην Λέσβο μετά την καταστροφή της Μόρια το οποίο αποτελείται μόνο από σκηνές. Το Καρά Τεπέ πνιγμένο στη λάσπη και στο νερό, με τους ανθρώπους που ζουν μέσα σε αυτό αφημένους στο έλεος της σιωπής και της αδιαφορίας, να προσπαθούν να επιβιώσουν και να σώσουν την αξιοπρέπεια τους. Είναι άραγε άδικος ο χαρακτηρισμός των συγκεκριμένων δομών ως «σύγχρονα στρατόπεδα συγκέντρωσης» ;

Ίσως, μία από τις αιτίες αυτής της κατάστασης να είναι το γεγονός ότι στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπήρξε απόφαση μόνο για την δημιουργία των χώρων αυτών χωρίς να συνοδεύεται από κάποια νομικά κείμενα που να προβλέπουν διατάξεις για τις συνθήκες διαβίωσης στα κέντρα φιλοξενίας.

Μόνο ο ΟΗΕ σε κάποια κείμενά του και συγκεκριμένα στον τομέα του που σχετίζεται με τους πρόσφυγες «Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες» ή  UNCHR συμπεριλαμβάνει κάποιες διατάξεις με τη μορφή συστάσεων για τις συνθήκες διαβίωσης.Τα μέτρα που προτάσσει, τα οποία περιλαμβάνουν κάποιες γενικές οδηγίες για τις συνθήκες διαβίωσης και ορίζουν συνυπεύθυνους τις τοπικές αρχές και κυβερνήσεις, ορίζουν και συγκεκριμένες οργανωτικές διαστάσεις όπως για παράδειγμα τον αριθμό των ατόμων που μπορούν να ζήσουν ανα οικοδομικό τετράγωνο ή των αριθμό των ντουζ και αποχωρητηρίων που αντιστοιχούν σε συγκεκριμένο αριθμό ανθρώπων.

Οι συστάσεις αυτές δεν τηρούνται. Και δεν είναι γνωστό ποιος ελέγχει αν τηρούνται και δεν λογοδοτεί κανείς σε κανέναν για την μη τήρηση τους.

Ποιες ΜΚΟ σχετίζονται και πώς σχετίζονται με το προσφυγικό ;

 Σκοπός μιας Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης (ΜΚΟ) είναι να παρέχει ανθρωπιστική βοήθεια ( εν προκειμένω στους πρόσφυγες) χωρίς να επηρεάζονται από πολιτικές σκοπιμότητες. Λέγονται μη κυβερνητικές για να είναι ανεξάρτητες , ακηδεμόνευτες και αταλάντευτες στο ανθρωπιστικό τους έργο.

 Υπάρχει μεγάλη ασάφεια από τη μεριά των ελληνικών κυβερνήσεων σχετικά με το πλαίσιο λειτουργίας των ΜΚΟ στο συγκεκριμένο θέμα και για το ποιες αρμοδιότητες έχουν και πως οριοθετούνται οι πρωτοβουλίες που μπορούν να πάρουν.

Ένα μεγάλο μέρος των κονδυλίων για τη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης διατίθεται κατευθείαν από την Ε.Ε. στις ΜΚΟ που δρουν στην Ελλάδα. Πολλές όμως ΜΚΟ δεν χρηματοδοτούνται από αυτούς τους πόρους αλλά κυρίως από ιδιώτες.το θέμα της χρηματοδότησης των ΜΚΟ καλύπτεται και αυτό από πέπλο ασάφειας και διεγείρει πολλά ερωτήματα.

Αναφέρουμε ενδεικτικά τις μορφές ανθρωπιστικής βοήθειας που παρέχουν οι ΜΚΟ στους πρόσφυγες.

  1. Νομική βοήθεια για την αίτηση ασύλου
  2. Εξασφάλιση προστασίας και στέγης σε πρόσφυγες
  3. Ασφαλείς ζώνες για ασυνόδευτα ανήλικα
  4. Εξασφάλιση πρωτοβάθμιας ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης
  5. Ένταξη προσφύγων και μεταναστών σε συνεργασία με δήμους
  6. Εκπαίδευση παιδιών αλλά και ενηλίκων
  7. Εξασφάλιση της μη παραβίασης των ανθρώπινων δικαιωμάτων
  8. Παροχή ψυχολογικής υποστήριξης.

 

Παρόλο που η δράση τους σε πολλές περιπτώσεις έχει υποκαταστήσει το κενό του κράτους και είναι εξαιρετικά σημαντική, δεν είναι λίγοι αυτοί που αμφισβητούν τον ρόλο πολλών οργανώσεων κυρίως στο κατά πόσο λειτουργούν ανεξάρτητα από πολιτικές σκοπιμότητες. Κυκλοφορουν αρκετά δημοσιεύματα που τις κατηγορούν ευθέως για παρεμπόδιση της διαδικασίας παροχής ασύλου , ότι δεν ακολουθούν τις νόμιμες διαδικασίες για την καταγραφή τους στο μητρώο των ΜΚΟ όπως προβλέπεται και ότι δεν ελέγχεται από κανέναν ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίζονται τα κονδύλια τα οποία λαμβάνουν, όσες λαμβάνουν.

Επίλογος

Τα ερωτήματα αυτά που προσπαθήσαμε να απαντήσουμε παραπάνω, μετά από ομαδική δουλειά για τη συλλογή πληροφοριών, έγινε με τον πιο απλό και κατανοητό τρόπο που θα μπορούσαμε. Όσο προχωράει η προετοιμασία μας για την παρουσίαση των μονολόγων , τόσο φορτιζόμαστε συναισθηματικά γιατί η προσέγγιση μας είναι καθαρά ανθρώπινη.

Οι ανησυχίες και οι φόβοι του μέσου Έλληνα πολίτη για τις πολυάριθμες και ανεξέλεγκτες εισροές προσφύγων είναι εύλογες. Θα έπρεπε όμως να ανησυχούμε και να αντιμαχόμαστε τις ΑΙΤΙΕΣ που έχουν προκαλέσει εκατομμύρια προσφύγων τα τελευταία χρόνια. Οικονομικά συμφέροντα, γεωπολιτικά συμφέροντα, ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας και η συντήρηση της πολεμικής βιομηχανίας.

Το μοίρασμα της γης και των ψυχών που ζουν και αναπνέουν πάνω της οδηγεί σε ολέθριες συνέπειες. Πρέπει να κρατάμε πάντα στο μυαλό μας ότι έχουμε να κάνουμε με ανθρώπους και έτσι οφείλουμε να τους αντιμετωπίζουμε. Έχουμε την προσφυγιά στο αίμα μας και στη συλλογική μας μνήμη,οφείλουμε να δείξουμε ανθρωπιά.

Πώς μπορούμε να σιωπούμε και να ανεχόμαστε να ζουν άνθρωποι και μικρά παιδιά μέσα σε μια κόλαση, στα εδάφη της χώρας μας; Πώς;

 

“Κλειδωμένες πατρίδες” – η ταινία

Παρακάτω μπορείτε να δείτε την μικρού μήκους ταινίας μας. Η προετοιμασία της από τους μαθητές, στάθηκε η αφορμή για την έρευνά μας πάνω στο προσφυγικό θέμα της χώρας μας.