Το “Ήξερες ότι:” δίνει τις απαντήσεις σε όλες τις πιθανές ερωτήσεις που έχεις γύρω από τον κόσμο του θεάτρου, τους όρους και τις ειδικότητές του!

Η έννοια της σκηνοθεσίας είναι πολύ πρόσφατη. Η λέξη απαντάται για πρώτη φορά σε κείμενα μόλις το 1820. Εκείνη ακριβώς την εποχή ο σκηνοθέτης γίνεται επισήμως ο υπεύθυνος για τη διάταξη της παράστασης.  Μέχρι τότε ο διευθυντής του θεάτρου ή ο πρωταγωνιστής επιφορτιζόταν με την ευθύνη να τη διαμορφώσει σύμφωνα με την προϋπάρχουσα φόρμα.

Πριν από το 1820 με τον όρο σκηνοθεσία εννοούσαν την στοιχειώδη τεχνική τοποθέτησης των υποκριτών στη σκηνή. Στο ευρύ κοινό επικρατεί ακόμα η αντίληψη για τον σκηνοθέτη, ότι η μοναδική του ευθύνη είναι απλώς να ρυθμίζει τις κινήσεις των ηθοποιών και τους φωτισμούς.

Η ανάγκη του να αναλάβει κάποιος τη σκηνοθεσία προέκυψε από το γεγονός ότι τον 19ο αιώνα, το θέατρο άρχισε να βγαίνει από τα βασιλικά ανάκτορα και να παρουσιάζεται σε πλατείες και δημόσιους χώρους. Αυτό σήμαινε ότι πια άρχισε να απευθύνεται σε πιο ευρύ και ανομοιογενές κοινό. Ήταν αναγκαίο λοιπόν κάποιος να αναλάβει να βρει τους τρόπους να περάσει τα μηνύματα του εκάστοτε έργου με τρόπο ταυτόχρονα καλλιτεχνικό αλλά και αντιληπτό από όλους, ανεξαρτήτως κοινωνικού επιπέδου και μόρφωσης.

Ο σκηνοθέτης επίσης είναι ο υπεύθυνος να συντονίσει τις διάφορες συνιστώσες της παράστασης που οφείλονται στην παρέμβαση πολλών και διαφορετικών καλλιτεχνικών ειδικοτήτων (συγγραφέας, σκηνογράφος, ενδυματολόγος, μουσικός, κλπ) για τη δημιουργία μιας παράστασης. Πρέπει να σχηματίσει ένα πλήρες οργανικό σύστημα, μια δομή, όπου κάθε στοιχείο ενσωματώνεται στο σύνολο, χωρίς να αφήνεται τίποτα στην τύχη.

Μπορούμε να πούμε ότι η εμφάνιση του σκηνοθέτη στην εξέλιξη του θεάτρου εκφράζει μια νέα στάση απέναντι στο δραματικό κείμενο: Για πολύ καιρό το κείμενο θεωρούνταν κλειστή περιοχή, όπου δεν υπάρχει παρά μόνο μία δυνατή ερμηνεία, η οποία πρέπει να αποκαλυφθεί. Σήμερα, αντίθετα, θεωρείται ότι το κείμενο απευθύνει μια πρόσκληση να αναζητηθούν οι πολλαπλές σημασίες του, ακόμα και οι αντιφάσεις του. Προσφέρεται δηλαδή σε νέες ερμηνείες. Ο σκηνοθέτης πια παίζει έναν θεμελιακό ρόλο: την απαραίτητη διαμεσολάβηση  ανάμεσα στο κείμενο και την παράσταση.

Κλείνοντας, πρέπει να πούμε ότι παρά το γεγονός ότι ο σκηνοθέτης είναι ακρογωνιαίος λίθος της παράστασης, ο ηθοποιός παραμένει, και έτσι πρέπει, καλλιτέχνης – δημιουργός. Αυτό σημαίνει ότι δέχεται τα πλαίσια και την οπτική που δίνει ο σκηνοθέτης και του δίνεται ο χώρος να το εκφράσει με τον καλλιτεχνικό τρόπο που προτείνει ο ίδιος και όχι να του επιβάλλεται κάποιος τρόπος.

 

*Για το άρθρο αυτό χρησιμοποιήθηκαν αποσπάσματα από το “Λεξικό του θεάτρου” του Patrice Pavis σε μετάφραση Αγνής Στρουμπούλη

 

 

ακου το podcast: τι ειναι το...ηθοποιοσ και γιατι το χρειαζομαστε